ANONİM ŞİRKETLERDE KURULUŞ AŞAMALARI VE ŞİRKET ORGANLARI

Sermaye şirketlerinden olan ve ortaklarına birçok alanda serbest hareket etme ve korunma imkanı tanıyan anonim şirketlerin kurulması aşaması, uygulamada karşılaştığımız gibi maktu belgeler üzerinden hazırlanmamalıdır. Bunun en önemli sebeplerinden birisi, her şirketin ticari faaliyetinin ve şirket esas sözleşmesinin şirketin yapısı ve hedeflerine özgü nitelendirilmesi gerekliliğinden kaynaklanmaktadır. Konuya başlarken ilk önce anonim şirketlerin kurulması için yapılması gerekenler belirtilmelidir.

I- ANONİM ŞİRKETLERİN KURULUŞ AŞAMALARI

Bilindiği üzere, anonim şirketlerin kuruluşunun yasal olarak tamamlanabilmesi için ticaret sicil müdürlüğüne gerekli evraklar ile birlikte başvuru yapılması gerekmektedir. Bu evraklar:

1- Ortaklık sözleşmesi

TTK md. 339’da detaylı bir şekilde belirtildiği üzere en çok dikkat edilmesi gereken unsur olarak belirtilebilir. Şirketin temel esasları, ortaklığın süresi, iştigal alanları, şirket sermayesi ve paylarının değerleri, imzaya yetkili temsilcileri gibi birçok detayın bu sözleşmede belirtilmesi gerekmektedir.

2- Değerleme Raporları

3- Pay bedellerinin % 25’inin bankaya yatırıldığına dair banka mektubu

Bu miktar ortaklık sözleşmesinde daha yüksek bir bedel olarak da belirlenebilmekte ise de, kuruluş aşamasında en az maliyetin gerçekleştirilmesi göz önüne alındığında genelde artırılmamaktadır. Bununla birlikte şirketin kuruluşu ve sicile kaydının yapılması akabinde söz konusu sermaye sermayenin depo edildiği bankadan çekilerek yine kullanılabilecektir.

4- RKHK md. 39 uyarınca Rekabet Kurumuna sermaye miktarının binde 4’ü oranında ödemenin gerçekleştirildiğine ilişkin banka dekontu

5- Pay sahibi olmayan yönetim kurulu üyesi olacaksa bu üyelerin görevi kabul ettiklerine dair yazılı beyanları gerekmektedir.

6- Ortaklığı temsile yetkili kişi veya kişilerin noter veya ticaret sicili müdürü veya yardımcısı huzurunda düzenlenmiş imza beyannameleri (Buna kısaca imza sirküleri de denmektedir.)

Eğer ortaklığa sermaye olarak ayın koyulması söz konusu ise, yukarıda belirtilen unsurlara ek olarak birtakım gereksinimler daha söz konusu olacaktır. Ancak uygulamada genel olarak sermayenin nakdi olması sebebiyle bu hususa ayrıca değinilmeyecektir.

TTK md. 335’te “Şirket, kurucuların, kanuna uygun olarak düzenlenmiş bulunan, sermayenin tamamını ödemeyi, şartsız taahhüt ettikleri, imzalarının noterce onaylandığı veya ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzaladığı esas sözleşmede, anonim şirket kurma iradelerini açıklamalarıyla kurulur.” hükmü mevcuttur. Hükümden de anlaşılacağı üzere, şirketin kurulması için gerekli temel unsurlar bu maddede kısaca belirtilmiştir. Ancak bu aşamadan sonra şirketin niteliği ön anonim şirket olacaktır. Noterde belirtilen esas sözleşme ve sermaye koyma iradelerinin açıklanmasından sonra sermaye koyma ve kurucular beyanı gibi gerekli hususların tamamlanması akabinde ticaret siciline tescil ile şirket, anonim şirket mahiyetini kazanacaktır. Eğer bu unsurlar belirtilen aşamadan itibaren 3 ay içinde yerine getirilmezse, söz konusu bedeller banka tarafından, belgeler ise ilgili mercilerce kuruculara iade edilecek ve şirket kurulmamış sayılacaktır.

Bununla birlikte bir anonim şirket kurulurken birtakım eksikliklerin bulunması ya da kanuna aykırılıkların meydana gelmesi kuruluş için geçersizlik meydana getirmeyecektir. Kaldı ki, söz konusu hususun gündeme gelmesinde ticaret sicilinin de özellikle emredici hükümlerin incelenmesi bakımından sorumluluğu bulunmaktadır. Fakat sicil memurunun gözünden kaçan bir durum olduğunda da, belirtildiği gibi şirket doğrudan geçersiz durumda olmayacaktır.

• FESİH DAVASI

Kuruluş aşamasında meydana gelen eksiklikler tescil ile birlikte düzeltilebileceği için kanun koyucu doğrudan geçersizlik yoluna gitmemiştir. Ancak bu eksiklikler, kurucuları, pay sahiplerini, alacaklıları ve kamu menfaatlerine önemli seviyede zarar veriyorsa bu durumda mahkeme tarafından şirketin feshine karar verilebilecektir. Fesih davasının açılabilmesi için şirketin sicile tescilinden itibaren 3 aylık hak düşürücü süre mevcuttur. Bu davayı, yönetim kurulu, pay sahipleri, ilgili alacaklılar ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı açabilmektedir.

II. ŞİRKET ORGANLARI

Anonim şirketlerde yalnızca iki adet zorunlu organ öngörülmüştür. Bunlar; yönetim kurulu ve genel kuruldur. Eski TTK ile zorunlu olan denetçi ise, yeni kanun hükümleri uyarınca zorunlu şirket organlarından çıkarılmıştır.

1- Genel Kurul

Genel Kurul, anonim şirketin karar ve irade organı olarak görev almaktadır. Ancak bu kurulun icra yetkisi bulunmamaktadır. Dolayısıyla şirketin 3. kişilere karşı iradesini koymaya yetkili olsa da, bu iradelerin icrasını gerçekleştirmeye yetkili değildir.

Genel kurulun devredemeyeceği birtakım yetkileri mevcuttur. Bunlar:

• Esas sözleşmenin değiştirilmesi

• Yönetim kurulu üyelerinin seçilmesi, süreleri, ücretleri, ibraları ve görevden alınmaları

• Kural olarak denetçinin seçimi

• Finansal tablolara oy kullanılması, kar dağıtımına karar verilmesi, kar payları ile kazanç paylarının belirlenmesi, yıllık kar üzerinde tasarrufa, yönetim kurulunun yıllık raporu

• Kural olarak şirketin feshine

• Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı gibi önemli yetkilerdir.

Belirtilen hususlar dışında genel kurulun şirkete yönelik bütün karar mekanizmalarında karar alma ve irade ortaya koyma yetkisi kanunen bu organa tahsis edilmiştir. Bu yetkilerin içine, birleşme, bölünme, tür değiştirme gibi birçok önemli karar da dahildir.

Genel kurulun, yılda en az bir defa toplanması gerekmektedir. Bu toplantılar olağan genel kurul olarak ifade edilmektedir. Olağan genel kurul toplantılarında, organların seçimi, finansal tablolar, yönetim kurulunun yıllık raporu, karın kullanım şekli, dağıtılacak kar ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesi ile yönetim kurulu üyelerinin ibralarına karar verilmektedir. Genel kurul toplantılarına yönetim kurulu üyeleri, pay sahipleri ya da temsilcileri, denetçiler, bakanlık temsilcileri veya intifa hakkı sahipleri katılabilmektedir. Bunun yanında olağanüstü toplantılar ise, TTK md. 409 vd. hükümlerinde belirtildiği üzere, yalnızca acil durumlarda söz konusu olmaktadır. Alınması gereken kararların usulünde ve içeriğinde kanuna veya esas sözleşmeye aykırılık olması halinde genel kurul kararının iptaline ya da butlanına karar verilmesi için başvuru hakkı mevcuttur.

2- Yönetim Kurulu

Bir diğer zorunlu organ olan yönetim kurulu ise, sürekli ve esas sözleşme ile atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş, bir veya birden fazla kişiden oluşur. Bu organın uzun süre şirkette teşkil edilmemesi durumunda bu durum şirket için fesih nedenidir.

Yönetim kurulunun temel görevi iç ilişkide yönetmek, dış ilişkide ise temsil olarak gündeme gelmektedir. Şirket iş ve ilişkilerinin yürütülmesi, gündelik işlerin yapılması, ticari temsilcilerin atanması ve azli, defter tutulması, yazışma ve tebligatların yürütülmesi yönetim kurulunun iç ilişkisindeki yönetim yetkisinden kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte dış ilişkide, kurula tanınan yetkiler çerçevesinde şirketin işletme konusuna bağlı kalmak kaydıyla ticari işlemler yapma yetkisi yönetim kurulundadır.

Yönetim kurulu üyeleri, gerçek kişi olabilecekleri gibi tüzel kişi de olabilirler. Yukarıda bir kısmı belirtilse de yönetim kurulu üyelerinin de hiçbir şekilde devredemeyecekleri yetkileri mevcuttur. Bunlar:

• Şirketin yönetimi ve bununla ilgili talimatların verilmesi

• Şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi

• Muhasebe, finans denetimi ve finansal planlama için gerekli düzenin teşkil edilmesi

• Müdürlerin ve aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisini haiz bulunanların atama ve görevden alınmaları

• Yönetimde görevlendirdikleri kişilerin üst gözetimleri

• Pay, yönetim kurulu karar ve genel kurul toplantı ve müzakere defterlerinin tutulması, yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi

Genel kurul kararlarında da belirtildiği üzere, yönetim kurulu kararlarının butlanı ve iptali yoluna da başvuru hakkı mevcuttur. Kararın butlanı ile ilgili olan başvuruların şartları ve nitelikleri TTK md. 391’de belirtilmekle birlikte butlan başvurusuna kararda menfaati olan her ilgili başvurabilmektedir. Ancak yönetim kurulu kararının TTK md. 460 uyarınca iptalini istemeye yalnızca pay sahipleri ve yönetim kurulu üyeleri yetkilidir.

III- SONUÇ

Yukarıda kısaca ifade edildiği üzere, anonim şirketler, yapısı ve niteliği gereği büyük sermayelerin kontrol edilip kullanıldığı yapılardır. Bu sebeple, anonim şirketlerin kuruluşundan itibaren yasal destek alınarak hareket edilmeli bununla birlikte her operasyonel faaliyet öncesinde yasal zemin hazırlanmalıdır. Bu yüzden kanunen anonim şirketlerin şirket avukatlarını da göstermeleri zorunluluğu söz konusudur. Konuya dair merak ettikleriniz ve sorularınız için bize ulaşabilir, daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.

Av. Ahmet ÖZDEMİR